Figures geomètriques és un antologia poètica de la ucraïnesa Debora Vogel, poeta i filòsofa jueva d’expressió polonesa i ídix.
Flâneur publica una tria dels poemes de Vogel en traducció de l’ídix al català a càrrec de Golda van der Meer. A Stroligut en podeu llegir cinc: els tres primers formen part de Figures de dia i els dos últims, de Maniquins.
////Més textos de Flâneur
Figures geomètriques
Figura de dia
Un rectangle gris.
Un de segon. Un de tercer.
Set vegades s’obre el rectangle de llauna.
Sol groc. Sol vermell.
D’una banda, i de l’altra:
el dia rectangle és tanca.
Planen els ocells grisos de llauna.
Blocs de massa tova amb dues mans i dos peus
roden dins l’argila grisa de la llum.
Quatre vegades al dia.
Sol groc en una banda del rectangle, i a l’altra.
Un primer mes de rígides flors de llauna,
un segon, un tercer mes
de flors, mans i roba de llauna enganxosa.
Quantes vegades s’ha obert
quantes vegades s’ha tancat,
el rectangle de llauna
amb el sol cerclegroc a les dues bandes.
טאָג-פֿיגור
.אַ גראָער רעכטעק
.אַ צווייטער. אַ דריטער
.זיבן מאָל עפֿנט זיך דער בלעך-רעכטעק
.געלע זון. רויטע זון
:פֿון איין זײַט, פֿון דער צווייטער זײַט
.אַ טאָג-רעכטעק האָט זיך געשלאָסן
גראָע פֿײגל פֿון בלעך שווימען
.קלעצער פֿון ווײכן טייג מיט צוויי הענט און צוויי פֿיס
.קײַקלען זיך אין גראָען ליים פֿון ליכט
.פֿיר מאָל אין טאָג
.געלע זון פֿון איין זײַט רעכטעק, פֿון דער צווייטער
,אַן ערשטער חודש פֿון שטײַף בלעכערנע בלומען
דער צווייטער, דער דריטער חודש
.פֿון קלעביק-בלעכערנע בלומען, הענט און קליידער
וויפֿיל מאָל שוין האָט זיך אויפֿגעטון
וויפֿיל מאָל זיך געשלאָסן
דער בלעכערנער רעכטעק
.מיט דעם געלן זונקרײַזל פֿון צוויי זײַטן
Carrers grisos
Els carrers són com el mar
reflecteixen el color de l’enyor
i la dificultat d’esperar.
Ara són de color gris
com perles de renúncia.
I les cares de color groc llimona
davant les finestres de cases de color groc pàl·lid
s’apaguen
com fanals pàl·lids i transparents
que s’apaguen a les quatre del matí.
En els carrers grisos i lletosos
ja no compten els dies perduts:
s’evaporen com la llet dolça i espessa.
Les cares s’apaguen amb el color de la renúncia
com carrers grisos amb fanals com llunes grogues
que no volen res més.
גראָע גאַסן
די גאַסן זענען ווי דער ים
און שפּיגלען דעם קאָליר פֿון דער בענקשאַפֿט
.און די שווערקייט פֿון וואַרטן
איצט זענען זיי גראָ
.ווי פּערל פֿון פֿאַרציכט
און ציטראָנגעלע פּנימער
אין פֿענצטער פֿון בלאַס-געלע הײַזער
פֿאַרלעשן זיך
,ווי בלאַסע דורכזיכטיקע לאַמטערנס
.וואָס גייען אויס פרי 4 אַ זייגער
אין די מילכיקע גראָע גאַסן
:ציילט מען נישט מער טעג פֿאַרלוירענע
.זיי רינען אויס ווי זיסע געדעכטע מילך
פּנימער לעשן זיך אויס מיט דעם קאָליר פֿון פֿאַרציכטן
ווי גראָע גאַסן מיט געלע לאַמטערן-לבנות
.וואָס ווילן שוין מער גאָרנישט
La meva llar
Vaig empaperar amb paper perla
quatre parets d’una habitació,
allà on passo els dies
i que és la meva llar.
Avui vull estar sola:
sola amb una llarga tarda.
Sense tu. Sense ningú.
Però avui el carrer davant la meva finestra
està cobert amb un tapís
d’un material dolç i cansat
de llana grisa.
I surto fora:
per caminar en un carrer cansat
per tornar un cop més
a la freda closca de perla de la meva llar.
מײַן שטוב
איך האָב אויסגעלייגט מיט פּערלנער טאַפּעטע
,די פֿיר ווענט פֿון אַ שטוב
וווּ ס׳פֿאַרגייען מײַנע טעג
.און וואָס איז מײַן שטוב
:הײַנט וויל איך זײַן אַליין
.מיט אַ לאַנגן אָוונט אַליין
.אָן דיר. אָן אַ יעדן
אָבער הײַנט איז די גאַס פֿאַר מײַן פֿענצטער
אויסגעלייגט מיט דער טאַפּּעטע
פֿון דעם זיסן דעם מידן וואָל-שטאָף
.פֿון גראָ
:און איך בין אַרויס
צו גיין מיט דער מידער גאַס
כּדי נאָך איינמאָל זיך אומקערן
.אין דער קילער פּערל-מושל פֿון מײַן שטוב
Cançó per beure I
Ara ha arribat el moment,
ha arribat l’hora de les cançons per beure
perquè estem tristos fins a la mort.
Què pots fer
quan la tristesa t’engoleix
com un corall de mil braços
d’una banda i de l’altra.
Què es pot fer…
Quan no pots viure sense els altres,
però tampoc pots viure amb ells?
Doncs un hauria de seure al voltant d’una taula,
les dones haurien de vestir-se de vellut suau
i els homes haurien de portar llavis calents
i mans que acaricien, mans tristes.
I un hauria de posar gots de vidre:
gots d’ambre fresc, de corall vermell—
i submergir-se en la beguda enganxosa,
en la beguda de raïm i petons.
I res més
i no fer res més,
bé, què més es pot fer…
I טרינקליד
איצטער איז די צײַט געקומען
געקומען די צײַט פֿון טרינקלידער
.וואָרום טרויעריק זענען מיר ביז צום טויט
וואָסזשע קאָן מען טון
ווען ס׳נעמט אונז אַרום דער טרויער
ווי אַ קרעל מיט טויזנט אָרעמס
פֿון דער זײַט און פֿון דער צווייטער זײַט
…וואָסזשע קאָן מען טון
ווען מען קען נישט לעבן אָן מענטשן
?און מען קען נישט לעבן מיט זיי
טאָ זאָל מען זיך זעצן אַרום טישן
פֿרויען זאָלן זיך אין ווײכן סאַמעט אָנטון
מענער זאָלן הייסע ליפּן ברענגען
.און הענט צערטלענדיקע טרויעריקע הענט
:און מען זאָל קרישטאָלענע גלעזער שטעלן
—פֿון קילן בערנשטיין גלעזער, פֿון רויטע קרעלן
און זיך טוקן אין דעם קלעביקן געטראַנק
.אין געטראַנק פֿון טרויבן און פֿון קושן
און מער גאָרנישט
און מער גאָרנישט טון
…וואָרום וואָסזשע קאָן מען מער נאָך טון
Llegenda de la plata
La plata és un metall resignat
la plata és suau i remota
com els crepuscles cansats gris perla.
La plata és irrellevant
i, per tant, molt trista
com algú que ja no creu en res.
Sempre allunyat de la vida.
I per això no es comptava amb la plata
en l’economia mundial l’any mil nou-cents trenta-tres.
Però la gent no pot viure sense l’or
que compra i comercia i ven,
la dolça comoditat de la nostra vida.
La vida s’intercanvia per mercaderies
per roba, sabates, patates
amb diners
qui vol una vida sense diners…
L’or ocupa el primer lloc:
quin altre metall és tan càlid
i està tan adherit a la vida…
La plata ocupa el segon lloc.
La plata és una matèria irrellevant…
Però l’or superb és escàs
i al món hi va haver més desig
per l’or vermell càlid…
En aquell moment la plata va tenir també
la seva llegenda superba i grotesca:
un tros de plata per un tros de vida
un tros de vida és necessària per a la plata
les coses obtenen un destí gràcies a la plata…
Quan les financeres potents
quan les grans corporacions, petrolieres, fàbriques
de Fords, Deterdings i Kreugers
fan només una picada d’ullet…
Després fins i tot la plata
el cos d’un metall remot i pàl·lid
pot enredar el món amb destins
en el gènere d’una nova llegenda…
לעגענדע פֿון זילבער
זילבער איז אַ רעזיגנירטער מעטאַל
זילבער איז מילד און אָפּזײַטיק
.און ווי פּערלגראָע מידע פֿאַרנאַכטן
זילבער איז גלײַכגילטיק
און דעריבער אומעטיק זייער
.ווי עמיצער וואָס גלויבט שוין נישט אין גאָרנישט
.און איז תּמיד פֿון לעבן דערווײַטערט
און דעריבער האָט זיך מיט זילבער נישט גערעכנט
.אויף די וועלט-ווירטשאַפֿט נײַנהונדערט דרײַ און דרײַסיק
אָבער מענטשן קאָנען נישט לעבן אָן געלד
וואָס קויפֿט און בײַט און פֿאַרקויפֿט
.די זיסע נוצלעכקייט פֿון אונזער לעבן
אויסגעביטן דאָס לעבן אויף שטאָפֿן
אויף קליידער, אויף שיך, אויף קאַרטאָפֿל
דורך דעם געלד
…ווער וויל אונזער לעבן אָן געלד
:אויפֿן ערשטן אָרט שטייט דאָס גאָלד
און וואָס נאָך פֿאַר אַ מעטאַל אַזוי וואַרעם
…אַזוי צוגעבונדן צום לעבנ
אויפֿן צווייטן אָרט שטייט זילבער
…זילבער איז אַ גלײַכגילטיקער שטאָף
אָבער דאָס שטאָלצע גאָלד איז געווען צו ווייניק
און מער באַגער איז געווען אין דער וועלט
…איידער רויטער וואַרעמער גאָלד-מעטאַל
דעמאָלט האָט אויך זילבער דערלעבט
:זײַן שטאָלצע און גראָטעסקע לעגענדע
אַ שטיק זילבער פֿאַר לעבן אַ שטיק
אַ שטיק לעבן ווערט נויטיק פֿאַר זילבער
…זאַכן באַקומען גורל אַדאַנק זילבער
ווען פֿינאַנצפּאָטענטאַטן
ווען גרויסע קאָנצערנען, נאַפֿט-גרובן, פֿאַבריקן
פֿון פֿאָרדס, דעטערדינגס און קרויגערס
…גיבן בלויז אַ ווינק מיט אַ וווּנטש
דעמאָלט קאָן אַפֿילן זילבער
דער בלאַסער, אָפּזײַטיקער מעטאַל-גוף
פֿאַרפּלאָנטערן די וועלט אין גורלות
…אין דעם זשאַנער פֿון אַ נײַער לעגענדע
© de la traducció, Golda van der Meer
© de l’edició, Editorial Flâneur